رانندگی با وسایل نقلیه یک کار آسان و انجام پذیر است که هرکس می‌تواند از عهده آن بربیاید. برای رانندگی یک خودرو باید با کلاچ آشنا شوید، با دسته فرمان راحت باشید و کار با دسته فرمان، توقف و حرکت در سرعت‌های مختلف را تمرین کنید.
بخش اول: یادگیری اصول اولیه
1. زمانی که خودرو خاموش است کارتان را آغاز کنید. مخصوصاً اگر اولین بار است که با خودرو کار می‌کنید باید به آرامی و از روی اصول کارتان را آغاز کنید. پس از نشستن کمربند ایمنی را ببندید. حین یادگیری میتوانید شیشه پنجره را پایین بکشید. در این صورت میتوانید صدای روشن شدن موتور را شنیده و بر اساس آن دسته فرمان را حرکت دهید.
- این ترتیب برای خودروهای فرمان چپ و هم برای خودروهای فرمان راست (نظیر کشور انگلیس، استرالیا و…) یکسان است.
2. نحوه کار با کلاچ را یاد بگیرید. پیش از استفاده از کلاچ باید با نحوه کار آن و اصول اولیه‌اش آشنا شوید.
- کلاچ موتور را از چرخ‌ها جدا میکند. زمانی که یک یا هر دو چرخ می چرخند، کلاچ به شما اجازه تعویض دنده را میدهد بدون اینکه دندانه های هر دنده به هم ساییده شوند.
- پیش از اینکه دنده را تغییر دهید (به سمت بالا یا پایین) باید کلاچ را فشار دهید.
3. صندلی را به شکلی تنظیم کنید که بتوانید به خوبی کلاچ را فشار دهید. صندلی را به سمت جلو سر دهید تا بتوانید کلاچ را با پای چپ فشار دهید (پدال سمت چپ، در کنار پدال ترمز).
4. پدال کلاچ را فشار داده و آن را به سمت پایین نگه دارید. با انجام این کار متوجه میشوید که نوع حرکت (نوع فشردن و رها کردن) پدال کلاچ با پدال گاز و ترمز متفاوت است.
- اگر تا به حال با خودروهای اتوماتیک رانندگی کرده باشید فشار دادن پدال با پای چپ می‌تواند دشوار باشد. با تمرین و ممارست میتوانید از هردو پای خود استفاده کنید.
5. دسته دنده را در حالت خلاص قرار دهید. این وضعیت در وسط قرار گرفته و دسته دنده به طرفین متمایل نخواهد شد. در موارد زیر ماشین در حالت خلاص (خارج از دنده) خواهد بود:
- دسته دنده در حالت خلاص باشد.
- پدال کلاچ را کاملا نگه داشته باشید.
- بدون اینکه کلاچ را کاملاً فشرده باشید از دسته دنده استفاده نکنید، زیرا در این صورت کار نمی کند.
6. سوئیچ را وارد کرده و موتور را روشن کنید، اطمینان حاصل کنید که دسته دنده در حالت خلاص قرار دارد. پیش از حرکت دادن خودرو اطمینان حاصل کنید که ترمز دستی کشیده شده، مخصوصاً اگر تازه کار هستید.
- برخی از خودروها در حالت خلاص بدون اینکه کلاچ فشار داده شود روشن می‌شوند، در حالی که خودروهای جدید چنین نیستند.
7. زمانی که خودرو هنوز در حالت خلاص قرار دارد پای خود را از روی کلاچ بردارید. اگر روی سطح صاف قرار دارید چیزی را تغییر ندهید اما اگر روی سطح ناهموار قرار دارید ماشین شروع به حرکت (سر خوردن) خواهد کرد. اگر برای حرکت کردن آماده هستید باید بدانید که پیش از توقف رانندگی باید ترمز دستی را رها کنید (اگر آن را قبلا کشیده اید).
بخش دوم: حرکت کردن با اولین حرکت چرخ دنده
1. کلاچ را به سمت پایین فشار داده و دسته دنده را روی دنده یک قرار دهید. باید آن را به سمت چپ و قسمت بالا حرکت دهید و در بالای دسته دنده باید قسمتی از الگوی چرخ دنده مشخص باشد.
- الگوی چرخ دنده ممکن است متفاوت است بنابراین از قبل باید الگوی چرخ دنده خودروی خود را بدانید. بهتر است زمان خاموش بودن موتور (و فشار دادن کلاچ) با دسته دنده کار کنید.
2. به آرامی پای خود را از روی پدال کلاچ بالا آورید. این کار را (بالا آوردن پدال کلاچ) را تا زمانی ادامه دهید که دور موتور شروع به کاهش میکند، در این لحظه که صدای افت دور موتور را شنیدید دوباره پای خود را روی پدال کلاچ فشار دهید. این کار را چندین بار تکرار کنید تا موقعی که بتوانید سریعا صدا (افت دور موتور) را تشخیص دهید. این نقطه، نقطه اصطکاک نهایی است.
- این نقطه، همان نقطه ای است که موقعی که میخواهید شروع به حرکت کنید باید پای خود را به اندازه لازم روی پدال گاز فشار دهید تا مشاین شروع به حرکت کند.
3. در حالی که پای خود را از روی پدال کلاچ برمی دارید پای دیگر را روی گاز فشار دهید (مثل الاکلنگ!). برای این که خودرو شروع به حرکت کند باید پای چپ را از پدال کلاچ برداشته تا عقربه نشان دهنده دور موتور کاهش یابد. در این حین به آرامی پای راست خود را روی پدال گاز قرار دهید. با کاهش فشار بر پدال کلاچ، فشار وارد شده بر پدال گاز را کنترل کنید. باید این کار را چندین بار انجام دهید تا یاد بگیرید چگونه فشار وارد شده بر این دو پدال را کنترل کنید.
- راه دیگر این است که پدال کلاچ را به شکلی رها کنید که در همان حین بر پدال گاز فشار وارد کنید. در این حین خودرو شروع به حرکت میکند. بهتر است موتور تا حدی روشن شود که با رها کردن پدال کلاچ خودرو دوباره خاموش نشود. این فرایند ممکن است در ابتدا دشوار باشد زیرا با پدال دیگر ناآشنا هستید.
- زمانی که خودرو با دنده یک شروع به حرکت کرد و جلو رفت کلاچ را کاملاً رها کنید (پای خود را به آرامی از روی آن بردارید).
4. در آغاز کار انتظار داشته باشید که خودرو چند بار خاموش شود. اگر کلاچ را با سرعت رها کنید خودرو خاموش خواهد شد. اگر صدای موتور به گونه‌ای بود که نشان می‌داد ممکن است خاموش شود پدال کلاچ را بیشتر فشار دهید. اگر خودرو خاموش شد، کلاچ را کاملاً فشار داده، ترمز دستی را بکشید، خودرو را در حالت خنثی قرار داده، سوئیچ را در حالت خاموش قرار دهید و دوباره خودرویتان را روشن کنید. عصبی نشوید.
- اگر زمانی که کلاچ در حالت نیمه فشرده قرار دارد، دور موتور را افزایش دهید، این کار باعث خراب شدن کلاچ و همچنین فرسودگی یا دود کردن بخش های مرتبط با کلاچ در سیستم انتقال میشود. در حین حرکت خودرو کلاچ دود میکند.
بخش سوم: تغییر دنده در حین حرکت و توقف
1. تشخیص دهید که چه وقت باید دنده را تغییر داده و بالاتر ببرید. زمانی که در حین حرکت نشانگر دور موتور خودرو از 2500 به 3000 افزایش یافت، باید دنده را تغییر دهید – برای مثال اگر در حال حاضر در دنده یک قرار دارید باید دنده دو را انتخاب کنید. اما اینکه در چه عقربه ای دقیقا چه مقدار دور موتور لازم است تا دنده را عوض کنید به نوع خودرو بستگی دارد. به هر حال، هنگامی که سرعت خودرو و به طبع آن دور موتور افزایش می یابد، موتور صدای زوزه مانندی میدهد که نشان دهنده این است که میتوانیم دنده را افزایش دهیم.
- پدال کلاچ را فشار دهید تا رها شود و دسته دنده را از حالت دنده یک به دنده دو (سمت چپ قسمت پایین) حرکت دهید.
- برخی خودروها روی دورسنج موتو علامت هشدار تغییر دنده (Shift Light) را که نشان میدهد باید دنده را تغییر دهید و درنتیجه دور موتور را بیشتر نکنید.
2. به تدریج پدال گاز را فشار داده و به آرامی پدال کلاچ رها کنید. تغییر دنده در حالت حرکت همانند زمانی است که خودرو در حالت بی حرکت قرار دارد. باید به صدای موتور (با افزایش و کاهش دور موتور، صدای موتور تغییر می یابد) خوب توجه کرده و اطمینان حاصل کنید که در زمان مناسب پای خود را بر پدال قرار داده یا آن را رها می‌کنید. با تکرار و تمرین به این کار مسلط خواهید شد.
- زمانی که ماشین در دنده است (یعنی خلاص نیست) و پایتان روی پدال گاز است، باید پای دیگر خود را از روی پدال کلاچ بردارید. قرار دادن پا روی کلاچ یک عادت غلط است زیرا بر مکانیسم کلاچ اثر می‌گذارد و فشار وارده باعث خراب شدن کلاچ خواهد شد.
3. با کاهش سرعت دنده را کاهش دهید. در صورتی که سرعت خودرو رو کاهش دهید ولی دنده را کاهش ندهید خودرو می‌لرزد، به طوری که انگار می‌خواهد خاموش شود. برای کاهش دنده در حین حرکت، همان مراحل فشردن کلاچ و رها کردن گاز و سپس تغییر دنده را انجا دهید (مثلا از دنده سه به دو)، سپس با فشردن پدال گاز به آرامی پایتان را از روی پدال کلاچ بردارید.
4. توقف کنید. برای اینکه به خوبی خودرو را متوقف کنید، دنده را پایین آورید تا در دنده یک قرار بگیرید. زمانی که میخواهید توقف کنید پای راست را از پدال گاز برداشته و روی پدال ترمز قرار دهید و تا حدیکه لازم است فشار دهید. زمانی که سرعتتان کاهش یافت (به 16 کیلومتر بر ثانیه رسید) خودرو شروع به لرزیدن میکند. پدال کلاچ را کاملاً فشار دهید و دسته دنده را در حالت خلاص قرار دهید تا خودرو خاموش نشود. از پدال ترمز برای توقف کامل خودرو استفاده کنید.
- همچنین شما میتوانید با دنده بیشتر از یک نیز خودرو را پارک کنید. در این صورت ابتدا کلاچ را تا انتها فشرده و در حالی که خودرو را در حالت خلاص قرار میدهید ترمز را فشار دهید. توجه داشته باشید از این روش فقط در مواقعی که نیاز به توقف سریع دارید استفاده کنید، زیرا در این روش شما کنترل کمتری روی خودرو دارید.
بخش چهارم: تمرین و عیب یابی
1. با یک راننده حرفه‌ای در یک مسیر آسان رانندگی کنید. اگرچه با داشتن گواهینامه معتبر میتوانید در هر مسیری رانندگی کنید اما اگر با یک راننده حرفه‌ای در یک مسیر هموار و بی خطر یا خارج از شهر رانندگی و تمرین کنید در مدت زمان کمتری رانندگی را فرا خواهید گرفت. در همان منطقه رانندگی کنید تا به تدریج مهارت‌های مختلف را فرا بگیرید.
2. از توقف یا سرعت گرفتن در تپه‌ها و ارتفاعات خودداری کنید. زمانی که به تازگی رانندگی را فرا گرفته‌اید از انتخاب مسیرهای منتهی به ارتفاعات خودداری کنید. زمان بندی و تمرکز شما در کار با دنده، کلاچ، ترمز و گاز باید آن‌قدر سریع باشد که در حین تغییر به دنده یک خودرو عقب نرود.
- باید بتوانید به سرعت (و در عین حال نرم) پای راست را از روی ترمز برداشته و گاز را فشار دهید، و در همین حین با پای چپ کلاچ را رها کنید.
3. نحوه پارک کردن خودرو را فرا بگیرید، به خصوص در ارتفاعات. برخلاف خودروهای اتوماتیک، در خودروهای معمولی دنده ترمز وجود ندارد. تنها کاری که باید انجام دهید این است که دنده را در حالت خلاص قرار دهید، به خصوص زمانی که خودرو در جای ناهموار قرار دارد. همیشه باید ترمز دستی را بکشید، اما زمانی که خودرویتان را روی سطح ناهموار قرار میدهید به همین اکتفا نکنید.
- زمانی که خودرو را روی سربالایی تپه قرار میدهید، ابتدا خودرو را در حالت دنده خلاص خاموش کنید. سپس آن را روی دنده یک قرار داده و ترمز دستی را بکشید. زمانی که خودرو را روی سرپایینی تپه قرار میدهید، همین کار را انجام دهید اما دنده را در حالت دنده عقب قرار دهید. در این صورت چرخ حرکت نکرده و سر نمی‌خورد.
- در شیب های خیلی تند و جهت اطمینان بیشتر میتوانید پشت چرخ خودرو سنگ قرار دهید تا حرکت نکند.
4. هنگامی که خودرو رو به جلو در حال حرکت است و میخواهید دنده عقب حرکت کنید، ابتدا توقف کامل کنید. زمانی که پیش از تغییر جهت کاملاً بایستید احتمال وارد شدن آسیب‌های سنگین به گیربکس کاهش می‌یابد.
- بشدت توصیه میشود هنگامی که با دنده عقب در حال حرکت هستید و میخواهید جهت حرکت خودرو را به رو به جلو و به دنده یک تغییر دهید، حتما توقف کامل را انجام دهید. با این حال، در اغلب خودروها این امکان وجود دارد که در حین حرکت خودرو به سمت عقب با سرعت پایین، دنده را به یک یا دو تغییر دهیم اما این کار به کلاچ آسیب وارد میکند.
- در برخی خودروها دنده عقب، مکانیسم قفل دارد تا از روی اشتباه نتوانید خودروی در حال حرکت را روی دنده عقب قرار دهید. پیش از استفاده از دنده معکوس اطمینان حاصل کنید که درباره این مکانیسم قفل اطلاع داشته و می‌دانید که چگونه پیش از انتخاب دنده عقب، قفل را آزاد کنید.